گفتاری از آن جناب در تفسیر عالم ذرّ

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْهَرَوِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ ۖ قَالُوا بَلَى﴾[۱]، قَالَ: أَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَهُمْ فِي ظُهُورِ آبَاءِهِمْ، قُلْتُ: كَيْفَ فَعَلَ ذَلِكَ؟ قَالَ: أَخَذَ جِينَاتِهِمْ، فَجَعَلَ فِيهَا مَعْرِفَتَهُ، وَذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى: ﴿فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا ۚ لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ۚ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ﴾[۲].

ترجمه‌ی گفتار:

محمّد بن عبد الرّحمن هروی ما را خبر داد، گفت: از منصور درباره‌ی سخن خداوند پرسیدم که می‌فرماید: «و چون پروردگارت از بنی آدم از پشت‌هاشان ذرّیّه‌ی‌شان را گرفت و آن‌ها را بر خودشان گواه ساخت که آیا من پروردگارتان نیستم؟ گفتند: چرا»، فرمود: آن‌ها را بر خودشان گواه ساخت هنگامی که در پشت‌های پدرانشان بودند، گفتم: چگونه این کار را کرد؟ فرمود: ژن‌هاشان را گرفت، پس شناخت خود را در آن‌ها نهاد و این سخن اوست که می‌فرماید: «فطرت خداوند است که مردم را بر آن آفرید، برای آفرینش خداوند دگرگونی نیست، آن دین استوار است، ولی بیشتر مردم نمی‌دانند».

شرح گفتار:

از این حکمت نورانی دانسته می‌شود که مراد از «عالم ذرّ» عالم ژن است که «فطرت» نامیده می‌شود، نه عالم ارواح که برخی می‌پندارند پیش از عالم اجسام وجود داشته است. برای آگاهی بیشتر در این باره، به پرسش و پاسخ ۳۴۷ مراجعه کنید.